Nijmegen, 11 december 2023
Bijna zes op de tien bouwvakkers in Nederland werken weleens zwart. Het gros daarvan houdt het bij hooguit drie keer per jaar, maar een op de zeven werkt minstens een keer per maand zwart. Een groot deel daarvan verdient onder de radar zelfs meer dan met hun reguliere baan. Dat blijkt uit onderzoek van Proforto, de marktleider in werkkleding voor de bouw. Rik Burgersdijk, eigenaar van Proforto, waarschuwt voor de risico’s: “Bij een arbeidsongeval raak je in grote financiële problemen.”
Met de bus van de baas voor de deur ligt de verleiding om in het weekend wat bij te klussen op de loer. “Met een dagje zwart bijbeunen verdien je als schilder of loodgieter al gauw hetzelfde als normaal in een dag of drie”, rekent Proforto-eigenaar Burgersdijk voor. “Echter, als je tijdens een illegale klus op je vrije dag van een steiger afvalt of door je rug gaat ben je niet verzekerd. Beland je daardoor een paar weken of zelfs maanden in de lappenmand, dan heb je dus geen inkomen.” 95 procent van de ondervraagden is zich daar overigens van bewust.
800 miljoen omzet onder de radar
In 2019 berichtte de NOS op basis van CBS-gegevens dat er in de bouw naar schatting jaarlijks zo’n 800 miljoen euro zwart wordt verdiend. Alleen in de schoonmaakbranche was dit destijds nog meer. Proforto-eigenaar Burgersdijk vindt het te kort door de bocht om zwartwerkers per definitie als moreel laakbare geldwolven te bestempelen. “Voor veel bouwvakkers is zwartwerken simpelweg noodzakelijk om rond te komen. Het zou mij dan ook niet verbazen als de zwarte economie de laatste tijd blijkt te groeien, nu steeds meer huishoudens de eindjes niet meer aan elkaar kunnen knopen.”
Onmisbare bijverdiensten
Dat er in veel gevallen niet zozeer sprake is van een perverse bijverdienste, maar van financiële noodzaak, blijkt ook uit het onderzoek van Proforto. Een derde van de ondervraagde bouwvakkers denkt zelfs dat de helft van de bouwvakkers zonder werk zou zitten als zwartwerk in de bouw volledig zou verdwijnen.
Bovendien vindt ruim een derde van de ondervraagde bouwvakkers dat zij geen eerlijk salaris krijgen voor het werk dat zij doen. Ook vindt een ruime meerderheid dat zij niet als enige schuldig zijn. Liefst 70 procent is namelijk van mening dat klanten die specifiek vragen om zwartwerken net zo verantwoordelijk zijn voor het in stand houden van deze praktijk als de bouwvakkers zelf. In een video in het eerder aangehaalde NOS-artikel wordt dit ook bevestigd: “Klanten vragen ons gewoon of het alsjeblieft zwart mag, want dat is voor ons goedkoper. En als je dat niet doet als ondernemer, dan gaan ze wel naar een ander.”
Pak oorzaak zwartwerken aan
Dit onderzoek legt een pijnlijke realiteit in de bouwsector bloot. Zwart bijklussen lijkt voor veel bouwvakkers onmisbaar om rond te komen, maar de risico’s zijn groot. Proforto-voorman Burgersdijk roept het nieuw te vormen kabinet op om deze kwestie serieus te nemen. “Ga op zoek naar een oplossing die zowel de financiële noodzaak van zwartwerk aanpakt als de arbeidsvoorwaarden in de sector verbetert. Dit is hét moment voor een beleid dat niet alleen de symptomen bestrijdt, maar ook de onderliggende oorzaken van zwartwerken in de bouw aanpakt.”
